پیش درآمد:
شاید زمانیکه اولین بار کمتر از 80 سال پیش ، پس از اساتید آواز چون علینقی وزیری ،قمر و دیگران ترانه خوانی باب شد ،هیچ کس گمان نمی برد که "ترانه" اینگونه در لایه های اجتماعی نفوذ پیدا کرده و جزیی از زندگی مردم شود .ترانه به سرعت جای خود را باز می کرد و این مولود تازه از راه رسیده خیلی زود پیش کسوت خود یعنی آواز را به گوشه ای راند.
ترانه ایرانی در گذر از روزگاران دوران اوج و حضیض بسیاری را از سر گذرانده و امروز شاید یکی از سراشیب های قهقرای ترانه فارسی باشد. دورانی که شاید عرصه ظهور کوتوله ها در دنیای ترانه خوانی باشد . شاید زمانی که بنان و داریوش رفیعی و حسن گلنراقی سلاطین بی چون و چرای ترانه فارسی بودند هیچ یک گمان نمی بردند که کمتر از نیم قرن بعد ترانه فارسی به نقطه ترانه خوانی زیر زمینی برسد . متن زیر نگاهی آمیخته با طنز به ترانه ایرانی دارد . نگاهی که می کوشد پیوند ترانه را با زیر ساخت های اجتماعی ایرانی با زبان طنز به نمایش کشد.
بخشی از ترانه های فارسی شامل ترانه هایی می شود که بی محابا به مطالبات جنسی و بعضا به تصویر کشیدن صحنه های غیر اخلاقی می پردازد .
شاید پیش قراول این ترانه ها " مرا ببوس " است . ترانه ای که اوج نیاز یک مرد برای حال آخر را به تصویر کشیده و می کوشد که این نیاز جنسی را با التماس واژه "خدا تو را نگهدار " ماست مالی کند. بی شک این ترانه خواسته های بیشتری فرای بوسیدن نیز داشته که به دلایل نامعلوم حذف گردیده است .
ترانه ی دیگری از این دست که براحتی یک صحنه نیمه پورنو را جلوی چشمان شنونده ظاهر میکند اینچنین است:
"سرتو بزار رو شونه هام خوابت بگیره
بزار تا آروم دل بی تابت بگیره
نگو دیگه از ما گذشته دیگه دیره!
که دل! از شنیدنش غصش می گیره!
.......
بغل کن و بچسب بهِم
بکش دوباره دست بهم
جز تو کسی رو ندارم
نزدیکتر از نفس بهم
بزار رو سینم سرتو
چشمای خیس و ترتو
.........................."
در ترانه ی دیگری از ترانه های قدیمی خواننده اینچنین می خواند:
" نمی دونی ! نمی دونی ! وقتی چشمات پر خوابه به چه رنگه به چه حاااااله!"
که نشان می دهد طرف مورد بحث قبل از خواب و در حین خواب در کنار خواننده بوده و خواننده جذب چشمان خمار وی گردیده است.
در میان خوانندگان زن نیز می توان به موارد مشابهی اشاره کرد از آن جمله ترانه محبوب "هوس" که زبانحال اوضاع شهوانی خواننده در هنگام مشاهده محبوب می باشد.
"هوووووووس تو دلم داره پا نمیذاره بعد تو جایی نداره هووووووس اومدی شده آواره هوس .....طفلکی...."
خواننده در شاه بیت این ترانه خواسته نهایی خود را مطرح کرده و خواستار همخونه شدن با دلبرش می شود :
" یه بوسه دو تا بوسه سه تا بوسه رو گونه هام دلم خواست که بشی همخووووونه .....آره آره درمون فقط یاره بوسه رو رو گونه می کاره.....آآآآآآه"
نمونه جدید این نوع ترانه ترانه "ماچ" است که تمام ترانه حول محور ماچ گرفته شده از معشوق می گردد و در جایی خواننده با آرزوی آباد شدن باغ انگوری که چنان انگوری را ساخته و پرداخته، ابراز شادمانی و رضایت از ماچ اهدایی می کند.
کتگوری دوم از ترانه های ایرانی اشاره به ترانه هایی دارد که خاکساری و حلقه به گوشی زن ایرانی را به تصویر می کشد این نوع ترانه چه از سوی خوانندگان زن و چه مرد کرارا خوانده شده و همواره مورد تحسین بخشی از جامعه و انتقاد بخش دیگر قرار گرفته است.
یکی از این ترانه ها بدین شرح است:
".....می دونی کنار اسمم جای تو همیشه خالیست
واسه تو کسی که من نیست.....
تو می تونی قلبمو بشکنی
اما بگی تنها سهم منی
تو می تونی صاحب من بشی تا همیشه
نازنینه برام حتی هم اسم تو
صاحبی مثله تو بد نمی شه"
همین خواننده در ادامه این روند خود که بسیاری از مردان را تا حد جنون طرفدار خود کرده ، چنین می گوید:
" یه ذره عاشقم باش قد سر یه سوزن یه ذره عاشقم باش قد یه دونه ارزن! (2بار)
دلم میخواد که باشی تو مرد خونه ی من(2بار)
....
.........
من عاشقم عاشق با تو خوشم با تو، تو خواب و بیداری
فقط تو باش با من بدون که تو خونت کنیزکی داری..."
یک نمونه دیگر که در سطح ضعیفتری به این مقوله می پردازد و از مصائبی که از جانب عاشقش متحمل شده ولی علیرغم آن تعهد خود را از دست نداده اینگونه شروع می شود:
"حالا بگن همه راس بگن همه .....در بدرم کردی تو کردی دیوونه و شوریده سرم کردی تو کردی ....آتیشم زدی آتیشم زدی خاکسترم کردی شاخه گل بی برگ و برم کردی تو کردی ...."
بخش دیگری از این نوع ترانه ها که در دهه چهل و پنجاه خوانده شده و غالبا در فیلمهای موسوم به آبگوشتی اجرا گردیده مضمونی اینگونه دارد: زن از مرد میخواهد که او را به عنوان محبوب بپذیرد و در مقابل زن لباسهای مرد را بشوید و برای او غذا درست کند.
در مقابل این بخش، نوع دیگری از ترانه با بن مایه های فمینیستی ظهور پیدا کرده که غالبا خوانندگان این نوع ترانه ها بیشتر به فکر کسب اعتبار و نائل آمدن به درجه " آدم حسابی"، تن به خواندن این ترانه ها می دهند.
گوش کنید: "من زن ایرانی.....اهل خود ویرانی ...آینه دق کرده ....بس که هق هق کرده...مثل یک کوه یخ...می چکم در مطبخ...از سپاه تسلیم روز و شب بی تقویم........آی مردم ! مُردم.. باز هم زهر خوردم ...مُردم از مرد بد نامردم! من به خود نه که به زن بد کردم"
خواننده در جایی دیگر از ترانه از اینکه در نمد پیجیده شده شکایت می کند و از جای قلاب کمربند بر روی کمر خود با درد و سوزش یاد می کندو اعلام می کند که از مشت و لگد سیر شده است.
نمونه ی جدیدتری از این دست هم اینگونه است:
" ای طلا بانوی ناب خاوری ...بسه تن دادن به نابرابری...چه کسی گفته من از تو بیشترم؟...چه کسی گفته تو از من کمتری؟......"
خواننده دقیقا معلوم نکرده که همسر قبلی او که در 50 سالگی از او جدا شد هم جز جواهر آلات ناب خاوری بوده است یا این نورسیده ی جوان مزه طلای ناب خاوری را برای او زنده کرده است...؟
بخش دیگری از ترانه های ایرانی از ترانه های ریسمان شلواری (بند تمبانی ) تشکیل شده است. این ترانه ها به تناسب موضوع حجم بزرگی از ترانه های فارسی را شامل می شود . در اینجا به علت کمبود وقت تنها به چند نمونه اشاره می شود و کوشش می گردد تا در جستار های بعدی نگاه عمیق تری به آنها داشته باشیم:
ترانه صبر ایوب ،جاجرود، زیارت یا امامزاده از محبوبترین این نوع ترانه ها هستند.
در ترانه امامزاده شاعر آنچنان ماهرانه زید بازی را در کنار اعمال مذهبی جای داده است که گویی این دو هیچگاه از یکدیگر جدا پذیر نیستند .گوش کنید:
"پارسال باهم دسته جمی رفته بودیم زیارت(بخش مذهبی) برگشتنی یه دختری خوشگل و بامحبت(بخش مورد دار) همسفر ما شده بود دنبالمون میومد...به دست و پا افتاده بود این دل لا مروت....
در ترانه جاجرود نیز مرد که از خیانت عشقش و دیده شدن او در لب رودخانه جاجرود و بارقیب به شدت دلگیر است ، امکان اعتماد دوباره به او را منتفی می داند . هرچند در زمان حال مکانهای خیانت معمولا به کافی شاپ ها تبدیل شده ولی همچنان این ترانه در میان جوانان بسیار محبوب است.
در میان ترانه های جدید نیز می توان به تصنیف محبوب "خشگلا باید برقصن"
" آی خانوم کجا؟کجا؟"، " لات و لات ولاتم من"و " نازی جون " و"ماچ" اشاره کرد.
بدعت تازه ای که در ترانه ی فارسی رواج یافته و با استقبال نیز مواجه گردیده ،فارغ شدن ترانه از شعر است آنگونه که خواننده نیاز به شعر نداشته و از ابتدا تا انتهای ترانه ونگ میزند و ده هزار مرتبه یک کلمه را تکرار می کند "تیکه تیکه کردی دل منو بیا تو خودت بیا تو" و " چشامو رو هم میذارمو وتو رو به یادم میارمو..." "دیگه ازت بدم میاد پیشم نیا عروسک " " بیا بیا اینجا بیا اینجا اونجا نننننننه" جز سلسله جنبانهای این نوع ترانه هستند.
در پایان جا دارد بخشهایی از ترانه پر مفهوم "کفتر" که این روزها در همه جا به گوش می رسد و دارای مفاهیم عمیق عاشقانه و درکنار آن نیم نگاهی هم به مسائل مهاجرین دارد و داستان زندگی پسری ایرانیست که از لس آنجلس (به عشق محبوب) به کابل می آید جلب می کنم :
"ازون بالا کفتر میایه ....یک دانه دختر میایه(2 بار)
سیاه کچگ جان جان تو منو دیوانه کردی(2 بار)
ای دختر کابلی من یه ایرانی هستم
به خاطر تو دختر کوله بارمو بستم
سیاه کچگ جان جان تو منو دیوانه کردی(2 بار)
من آمده ام تو را ببینم بروم(2بار)
به تو گل دادم چرا نگرفتی؟
شاخه گل دادم چرا نگرفتی؟
ازاو بالا کفتر میایه....یک دانه دختر میایه(چند بار)
کاش جا این اراجیفی که کاملا مشخصه یک انسان نمای پر از کمبودهای اخلاقی که اینجا گفته شده و وقتی که برای این کار گذاشته شده - نگارنده تلاشی برای بیشتر دانستن در مورد موسیقی میکرد. متاسفم که ........